Mini-warmtenet voor een straat of hofje

Pluspunten

• Door een bodemlus niet voor één woning maar voor enkele woningen te gebruiken, is er sprake van een kostenvoordeel. Bodemlussen kunnen niet te dicht bij elkaar worden aangelegd; door het delen van de bodemlussen kunnen meer woningen van bodemwarmte gebruikmaken en zijn minder boringen nodig.  
• Op koude winterdagen heeft een bodemwarmtepomp (nodig bij een mini-warmtenet) een lager verbruik van elektriciteit dan een luchtwarmtepomp.  Hoe meer bodemwarmtepompen hoe lager deze piekvraag; Dat is gunstig voorde belasting van het elektriciteitsnet.
• In vergelijking met een warmtenet voor de gehele wijk, is het realiseren van een mini-warmtenet overzichtelijker voor een bewonersinitiatief.  
• Een bodemwarmtepomp geeft minder geluidsoverlast dan een standaard luchtwarmtepomp.

Minpunten

• Het delen van bodemlussen met de buren kent ook nadelen. Ten eerste is er samenwerking nodig tussen buren om een mini-warmtenet te realiseren; kijk hiervoor onder het kopje Eigendom.
• Wanneer er een ringnet komt of een bodemlus gedeeld wordt, zijn er extra leidingen of onderdelen nodig. Hiervoor moet ruimte zijn. Als hiervoor het gebruik van openbare ruimte nodig is, is toestemming van de gemeente vereist. 
• De woningen moeten goed geïsoleerd zijn. Een installateur kan beoordelen of aanvullende maatregelen nodig zijn.

Een luchtwarmtepomp (lwp) is de meest gebruikte warmtepomp. Deze gebruikt de buitenlucht als bron. Een bodemwarmtepomp (bwp) gebruikt water als bron. Om de warmte uit de bodemlus te gebruiken, is dus een bodemwarmtepomp nodig. Voor beide typen warmtepompen geldt dat de isolatie en de radiatoren in de woning geschikt moeten zijn en dat koeling mogelijk is.  

Pluspunten 

Een bodemwarmtepomp biedt voordelen ten opzichte van een luchtwarmtepomp. Een belangrijk voordeel is dat een bodemwarmtepomp geen buitenunit nodig heeft om lucht aan te zuigen. Hierdoor is er minder onderhoud nodig en is het een stiller systeem. Omdat het water een constantere temperatuur heeft dan de buitenlucht, verbruikt dit systeem minder stroom. Koeling gaat bij een bodemwarmtepomp efficiënter.  

Minpunten

In aanschaf is de bodemwarmtepomp duurder dan een luchtwarmtepomp. Een bodemlus kan niet overal worden toegepast; dit moet vooraf worden nagegaan bij de gemeente. Om een bodemlus aan te brengen komt er een grote kraan om een boring uit te voeren; hier moet plaats voor zijn en het levert eenmalig overlast op.

Kostenvergelijking

Bij de onderzochte woningen hebben we bij woningen die gebouwd zijn vanaf de jaren '90 de aanschafprijs, de onderhoudskosten en de gemiddelde energiekosten over 15 jaar vertaald naar jaarlijkse kosten. We kijken dus naar alle kosten over de totale tijd dat een systeem meegaat (methode Total Cost of Ownership). De vergelijking is gemaakt voor woningen met een verschillend energieverbruik.  

De kosten bij een bodemwarmtepomp in een mini-warmtenet blijken gelijk of lager dan bij verwarming met aardgas. Ze liggen iets hoger dan bij een individuele warmtepomp (ongeveer €200 per jaar duurder bij 1.000m³ gasverbruik). Daar staat tegenover dat een bodemwarmtepomp in een mini-warmtenet minder geluidsoverlast geeft en op een efficiëntere manier de woning kan koelen. Het mini-warmtenet is tot slot duidelijk goedkoper dan de bodemwarmtepomp met individuele bodemlus. In het voorbeeld scheelt het €3.000 over 15 jaar.  

Het eigenaarschap van de gedeelde bodemlus of het ringnet is een belangrijk vraagstuk. Als bewoners daar zo min mogelijk voor willen regelen, kunnen zij dit gezamenlijke systeem mogelijk afnemen van een marktpartij. Het bedrijf zorgt dan voor de aanleg en het onderhoud en vraagt hiervoor maandelijks geld aan elke eigenaar. Wellicht komen er op den duur energiecoöperaties die deze dienst gaan aanbieden of bewonersinitiatieven gaan helpen.  

Een andere optie die nader onderzoek verdient, is dat woningeigenaren voor dit doel een vereniging oprichten. Via de vereniging zijn de woningeigenaren dan gezamenlijk eigenaar van het systeem en dus zelf verantwoordelijk voor de aanleg en het onderhoud. Ze moeten dan gezamenlijk zelf de kosten voor de aanleg van het systeem betalen, naast de aanschaf van de eigen warmtepomp. Woningeigenaren kunnen dit doen met eigen geld of kunnen hiervoor een lening bij het Warmtefonds afsluiten.

Hoe het eigendom ook wordt geregeld, er zal altijd vooraf duidelijk moeten zijn wat er gebeurt bij verkoop van een woning. Ook moet vooraf vaststaan hoeveel woningen bij aanvang moeten deelnemen om het systeem betaalbaar te houden.  

De gemeente is de regisseur van de warmtetransitie. Het is  dan ook van belang dat een bewonersinitiatief kan aankloppen bij de gemeente.  

• Op de eerste plaats is het nodig dat makkelijk te achterhalen is of de aanleg van een gedeelde bodemlus of ringnet in die specifieke straat is toegestaan, en of het initiatief niet in strijd is met andere plannen.  
• Daarnaast is het handig als een gemeente snel antwoord kan geven op de vraag of gebruik van de openbare ruimte mogelijk is voor dit doel en welke voorwaarden hiervoor gelden.  
• Verder is het prettig als een bewonersinitiatief weet welke ondersteuning (financieel of praktisch) een gemeente te bieden heeft.     

• Via het Warmtefonds kunnen particulieren een lening aanvragen voor een warmtepomp 
• Via de Investeringsregeling duurzame energie en energiebesparing (ISDE) kunnen particulieren subsidie krijgen voor verduurzaming van hun woning. Zij kunnen bijvoorbeeld subsidie krijgen als hun woning aangesloten is op een warmtenet, of wanneer een warmtepomp is geïnstalleerd.

Kijk ook altijd bij uw eigen gemeente of daar nog extra regelingen zijn.

Het realiseren van een mini-warmtenet is een complex proces dat zorgvuldige planning en uitvoering vereist. Hieronder vindt u een stapsgewijze handleiding die u kan helpen bij het opzetten van een efficiënt en duurzaam warmtenet voor uw gemeenschap.  

Neem contact op met de gemeente

Check bij uw gemeente of de aanleg van een mini-warmtenet in uw straat of hofje is toegestaan, en wat de voorwaarden zijn. Vraag meteen ook na of de gemeente een subsidieregeling heeft waar u gebruik van kunt maken.  

Onderzoek de mogelijkheden voor subsidie of financiering  

• Kijk bij Subsidie en financiering voor inspiratie.

Betrekken van inwoners en gezamenlijke planning  

• Verbind inwoners.  
• Vorm een groep van enthousiaste buurtbewoners om het project te leiden.  
• Informatiebijeenkomsten. 
• Organiseer bijeenkomsten om de buurt te informeren over het idee van een mini-warmtenet.  

Behoefte-inventarisatie  

Voer een enquête of interviews uit om de wensen en zorgen van de bewoners te verzamelen.  

Gezamenlijk plan ontwikkelen  

Met de buurt  

• Bepaal wat de buurt belangrijk vindt voorafgaand aan het proces.  
• Werk samen met de bewoners om een gedetailleerd plan te maken dat ieders input en behoeften weerspiegelt.  
• Bespreek en bepaal hoe de samenwerking zal plaatsvinden (bijv. werkgroepen, regelmatige vergaderingen).  

Organisatie en uitvoering  

• Zorg voor een goed georganiseerde projectstructuur.  
• Maak een gedetailleerd technisch ontwerp en plan.  
• Selecteer de benodigde materialen en apparatuur voor het warmtenet.  

Financiën

• Regel de financiering en eventuele subsidies

Hulpmiddelen

We hebben een aantal documenten laten opstellen die u kunnen helpen in de voorbereiding.

• Quickscan: helpt u om de kansrijkheid in te schatten en de juiste oplossing te kiezen.
• Businescase (een excel-bestand en een toelichting): hiermee kunt u in kaart brengen of een mini-warmtenet rendabel is.  
• Voorbeeld van een intentieverklaring: een document waarmee u belangstellenden officieel laat bevestigen dat ze op de hoogte zijn van het project en meebetalen aan de detailuitwerking van het plan.  
• Factsheet: een korte samenvatting van het onderzoek en de belangrijkste informatie om te delen met geïnteresseerden.

Eigenschappen woning  

• De woning moet voldoende geïsoleerd zijn.  
• Er moet een goed ventilatiesysteem geïnstalleerd zijn.
• De woning moet lagetemperatuurradiatoren of vloerverwarming hebben
• Er moet voldoende ruimte zijn in de woning voor een warmtepomp. 

Realisatie  

Ruimte voor boring of buiten-unit  

• Bij een bodemwarmtepomp: Zorg voor voldoende ruimte voor de boring.  
• Plaats de warmtepomp en de boiler op de juiste plekken in de woning.  

Na realisatie  

Herstelwerkzaamheden  

• Zorg dat eventuele schade door de installatiewerkzaamheden hersteld wordt.  
• Zorg dat de boring minimaal zichtbaar is of goed weggewerkt wordt.  
• Werk leidingen netjes weg over de gevel of door de woning.  

Nazorg  

Richt een vragenloket op  

Inwoners krijgen een nieuw systeem in hun woning. Dit is even wennen en dat kan ervoor zorgen dat ze niet altijd weten hoe ze met het nieuwe systeem om moeten gaan óf weten niet altijd wat te doen als er mankementen zijn. Het is belangrijk om voor inwoners een plek te creëren waar zij terecht kunnen als ze niet weten wat ze moeten doen.

Bekijk het stappenplan als document